مطلب مرتبط: چطور سخت ترین تصمیمات زندگی را بگیریم؟ 

تصمیم‌گیری یکی از حیاتی‌ترین و البته چالشی‌ترین مهارت‌های زندگی است. حتما بارها توصیه‌هایی درمورد تقویت قدرت تصمیم‌گیری به گوش‌تان خورده است. مثلا بسیار شنیده‌ایم که می‌گویند موقع تصمیم‌گیری بهتر است همه‌ی انتخاب‌های موجود را کنار هم بچینید و سپس تک‌تک‌شان را از جنبه‌های مختلف بررسی کنید. همچنین در توصیه‌ی دیگری که احتمالا برای‌تان ناآشنا نیست، گفته می‌شود که با مثانه‌ی پر تصمیم نگیرید. به این معنی که موقع تصمیم‌گیری بهتر است، احساس نیاز به دست‌شویی نداشته باشید. اما گاهی پژوهش‌های علمی به نتایج عجیب‌وغریب و دور از واقعیتی می‌رسند که همه‌ی توصیه‌های پیشین را زیرسؤال می‌برد. در ادامه، با ما همراه باشید تا با ۱۰ مورد از عوامل مؤثر بر تصمیم‌گیری که در نتایج این قبیل پژوهش‌های جنجالی مطرح شده‌اند، بیشتر آشنا شوید. اما دقت داشته باشید که آنچه در ادامه می‌خوانید، لزوما نسخه‌ی قاطع و کاملا اثبات‌شده‌ای برای تصمیم‌گیریِ بهتر نیست.

مطلب مرتبط: ده عاملی که می‌تواند باعث تردید در تصمیم گیری شما شود

تصمیم‌گیریِ زیاد خسته‌کننده است. به خستگی حاصل از گرفتن تصمیمات پشت‌سرهم اصطلاحا «خستگی تصمیم‌گیری» گفته می‌شود. ورزشکاری که بیش‌ازحد ورزش کند، از لحاظ جسمی تحلیل خواهد رفت. ذهن انسان نیز از این قضیه مستثنی نیست. به این معنی که اگر با تصمیمات پی‌درپی از ذهن‌تان کار بکشید، از لحاظ ذهنی فرسوده خواهید شد. خستگی تصمیم‌گیری لزوما به میزان سختی تصمیماتی که می‌گیریم مربوط نیست، بلکه اینجا حرف از کمّیت است.

آیا هرگز شده که مجبور باشید یک تصمیم سرنوشت‌ساز برای کار یا زندگی‌تان بگیرید؟ معمولا در چنین مواقعی چه کار می‌کنید؟ مطمئنا اقداماتی که برای تصمیم‌گیری بهتر انجام می‌دهید، شامل مواردی چون «نگه داشتن ادرار» نمی‌شود. اما جالب است بدانید که براساس نتایج یک پژوهش علمی اگر ادرارتان را نگه دارید، روی قدرت تصمیم‌گیری‌تان تأثیر مثبت خواهد گذاشت.

می‌دانیم که خشم به نفرت و نفرت به رنج و عذاب می‌انجامد. اما نتایج یکی دیگر از آن‌دست پژوهش‌های عجیب‌و غریب نشان داد که اتفاقا خشم می‌تواند به گرفتن تصمیمات آگاهانه‌تر بینجامد.

وِسلی مونز (Wesley Moons)، روان‌شناس در دانشگاه کالیفرنیا و همکارش دایان مَکی (Diane Mackie) که سعی داشتند در مورد تأثیر دقیق خشم بر قدرت تصمیم‌گیری اطلاعات کسب کنند، چند آزمایش جالب‌توجه طرح‌ریزی کردند. در آزمایش اول، گروهی از دانش‌آموزانی که سخت خشمگین و برآشفته بودند (احساس خشم به این افراد القا شده بود) در مقابل گروه دیگری که کاملا آرام و خونسرد بودند، قرار داده شدند. سپس به شرکت‌کنندگان متنی داده شد که ادعا می‌کرد دانش‌آموزان عادات مالی نسبتا خوبی دارند. این متن استدلال‌های قوی و ضعیف داشت. استدلال‌های قوی برگرفته از پژوهش‌های علمی بودند و استدلال‌های ضعیف هیچ پایه‌ی علمی موثقی نداشتند. از شرکت‌کنندگان خواسته شد تا میزان قوت و ضعف این استدلال‌ها را ارزیابی کنند و بگویند که هر استدلال چقدر برای‌شان قانع‌کننده بوده است. در آزمایش دوم، به یک گروه از شرکت‌کنندگان گفته شد که این استدلال‌ها را سازمانی با تجربه‌ی کافی در زمینه‌ی مسائل مالی، مطرح کرده است. برعکس، به گروه دیگر گفته شد که این استدلال‌ها را یک سازمان پزشکی بدون تجربه‌ی کافی مرتبط درباره‌ی مسائل مالی، مطرح کرده‌اند. در هر دو آزمایش، دانش‌آموزان خشمگین ثابت کردند که خشم می‌تواند قدرت تحلیل و تصمیم‌گیری افراد را تقویت کند. این گروه در آزمایش سوم نیز مجددا ثابت کردند که خشم می‌تواند افرادی را که معمولا خیلی تحلیلی فکر نمی‌کنند، به متفکرانی زیرک‌تر تبدیل کند.

احتمالا شما هم ترجیح‌ می‌دهید که وقتی می‌خواهید در مورد موضوعی تصمیم بگیرید، همه‌ی انتخاب‌های ممکن را جلوی روی‌تان بگذارید. اما مطالعات علمی بر این باورند که اگر بتوانیم از طیف انتخاب‌های ممکن بکاهیم، از نتیجه‌ی تصمیمات‌مان راضی‌تر خواهیم بود.

شکی نیست که در مورد موضوعات مهم زندگی نباید شتاب‌زده تصمیم گرفت، بلکه باید وقت گذاشت و همه‌ی جوانب را خوب سنجید. اما گاهی علم به نتایجی می‌رسد که آدم انگشت‌به‌دهان می‌ماند. اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد ذهن ناخودآگاه‌ در گرفتن تصمیمات آنی خیلی بهتر از ذهن خودآگاه‌ عمل می‌کند. پژوهشگران آلمانی با بررسی الگوهای مغزی در زمانِ پیش از تصمیم‌گیری دریافتند که ذهن ناخودآگاه می‌تواند تا حداکثر ۷ ثانیه سریع‌تر از ذهن خودآگاه تصمیم بگیرد.

مطالعات نشان داده است که جنسیت فرزندان می‌تواند روی باورهای سیاسی والدین تأثیر بگذارد. در سال ۲۰۰۸ پژوهشی با عنوان «دخترها و رأی به جناح چپ» انجام شد که نشان داد جنسیت فرزند روی تصمیمات سیاسی والدین تأثیر می‌گذارد. گفته می‌شود که احتمال رأی والدین به حزب لیبرال به‌ازای هر فرزند دختر ۲ درصد افزایش می‌یابد. این درحالی است که زوجینِ دارای فرزند پسر به گرایش‌های محافظه‌کارانه روی می‌آورند. حتما می‌پرسید چرا؟ در این دو نظریه فرض بر آن است که والدین، به‌علت تبعیض دستمزد و ترجیحات زنانه‌ی متفاوت در خصوص کالاهای عمومی، در صورت داشتن فرزند دختر به جناح چپ و در صورت داشتن فرزند پسر به جناح راست گرایش پیدا می‌کنند.

تا اینجا دیدیم که خلق‌وخو و حتی شدت نیاز به تخلیه‌ی ادرار می‌تواند روی قدرت تصمیم‌گیری‌مان تأثیر بگذارد. اما آیا فکر می‌کنید مکانی که در آن تصمیم می‌گیرید نیز نقش تعیین‌کننده‌ای روی انتخاب‌تان خواهد داشت؟ باید بگوییم که بله! شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد مکان گرفتن تصمیم نهایی می‌تواند روی رأی مردم تأثیر بگذارد و به نتیجه‌گیری‌های نسبتا تعجب‌آوری معطوف‌شان کند. برای مثال، به نظر می‌رسد کسی که در یک مکان مذهبی مانند کلیسا رأی می‌دهد، احتمال دارد که در مورد موضوعات داغ سیاسی همچون سقط جنین یا ازدواج هم‌جنس‌بازها محافظه‌کارانه‌تر از آنچه واقعا هست، تصمیم بگیرد. یا مثلا وقتی رأی‌گیری حول محور موضوعاتی از قبیل تعیین بودجه‌ی مدارس دولتی یا سایر مسائل مربوط به آموزش عمومی باشد و رأی‌دهندگان در مدرسه به‌ویژه با حضور دانش‌آموزان یا اولیای مدرسه رأی بدهند، جو مدرسه می‌تواند موجب ایجاد رویکرد مثبت در رأی‌دهندگان شود. خلاصه اینکه بهتر است در جایی مثل بخش زایمان تصمیم به بچه‌دار شدن نگیرید!

واقعیت این است که بسیاری از ما در ارتباطات‌مان دیگران را تا حدودی بر اساس تأثیری که از کاریزما، زبان بدن یا حتی نوع لباس‌پوشیدن‌شان می‌گیریم، قضاوت می‌کنیم. شاید تأثیر چنین مواردی در تعیین طرز برخوردمان با مردم خیلی برای‌مان محسوس نباشد. پس اگر بگوییم که دما نیز در این معادله نقش دارد، حتما متعجب خواهید شد.

همیشه شنیده‌ایم که می‌گویند بهتر است موقع تصمیم‌گیری به آهنگ‌های تند گوش کنیم. اما باز هم پاره‌ای از پژوهش‌های علمی به نتایجی دور از انتظار رسیده‌اند! به‌نظر می‌رسد که گوش‌دادن به موسیقی‌هایی با گام تند در مقایسه با موسیقی‌هایی با گام کُند به تصمیم‌گیری سریع‌تر و بهتر بیشتر کمک می‌کند.

مطلب مرتبط: آیا موسیقی روی حال ‌و ‌هوای ما تأثیر می‌گذارد؟

در پژوهشی که در سال ۲۰۰۹ انجام شد، پژوهشگران تأثیرات گام‌های مختلف موسیقی را بر قدرت تصمیم‌گیری بررسی کردند. نتایج نشان داد کسانی که موقع تصمیم‌گیری به آهنگ‌های تندتر گوش کرده بودند، در مقایسه با کسانی که در پس‌زمینه به آهنگ‌های آرام‌تر گوش کرده بودند، توانستند درمورد تصمیمات سخت‌تر به انتخاب بهتر و دقیق‌تری برسند. این نتایج در مورد تصمیمات ساده‌تر نیز تغییر نکرد.

تأثیرات بازی‌های کامپیوتری روی کودکان از جمله موضوعات جنجال‌برانگیزی است که به‌ویژه اگر بحث سر بازی‌های اکشن و جنگی باشد، معمولا اوضاع به نفع انجام بازی‌های کامپیوتری پیش نخواهد رفت. اما نتایج برخی پژوهش‌های علمی حاکی از آن است که بازی‌های کامپیوتری پرخشونت به انجام‌دهنده‌ی بازی می‌آموزند که تصمیمات بهتر و دقیق‌تری بگیرد. البته ناگفته نماند که این نتایج هنوز بسیار جای بحث دارند!

اما در هر صورت، پژوهشگران دانشگاه روچِستِر دریافته‌اند که بازی‌های کامپیوتری اکشن به انجام‌دهنده‌ی این بازی‌ها می‌آموزند که سریع‌تر به تصمیم درست برسند. گفته می‌شود کسانی که این نوع خاص از بازی‌ها را انجام می‌دهند، نه‌تنها نسبت به دنیای اطراف‌شان هشیارتر می‌شوند، بلکه در انجام چند کار هم‌زمان نیز پیشرفت می‌کنند و همچنین در رانندگی و جهت‌یابی توانمندتر می‌شوند.

در پژوهش دیگری که در نشریه‌ی «کارِنت بایولوژی» منتشر شد، پژوهشگران ده‌ها جوان ۱۸ تا ۲۵ ساله را که عادت به بازی‌های کامپیوتری نداشتند، بررسی کردند. یک گروه باید بازی استراتژیک سیمز۲ (The Sims 2) و گروه دیگر باید بازی‌های اکشن ندای وظیفه‌ی۲ (Call of Duty 2) و مسابقه‌ی غیرواقعی (Unreal Tournament) را انجام می‌دادند. این افراد پس از انجام بازی‌ها در چند آزمون شرکت کردند که شامل سؤال و تمرین‌های تحلیلی و شنیداری بود. نتایج نشان داد کسانی که بازی‌های اکشن انجام داده بودند، توانستند ۲۵ درصد سریع‌تر از گروه مقابل در پاسخ به سؤالات آزمون و تمرین‌ها به نتیجه‌گیری برسند. به‌گفته‌ی دافنه باوِلیر (Daphne Bavelier)، یکی از پژوهشگران این مطالعه «تصمیمات‌ هرگز سیاه و سفید نیستند. مغز همیشه در حال محاسبه‌ی احتمالات است. برای مثال، وقتی حین رانندگی متوجه حرکتی در سمت راست‌تان می‌شوید، تخمین می‌زنید که آیا برخوردی رخ خواهد داد یا نه و سپس براساس ارزیابی این احتمال از بینِ ترمزکردن یا نکردن یکی را انتخاب می‌کنید.»

درمجموع، شواهد نشان می‌دهد مغز کسانی که بازی‌های کامپیوتری اکشن انجام می‌دهند، در جمع‌آوری و پردازش اطلاعات دیداری و شنیداری بسیار کارآمدتر از کسانی که اهل بازی‌های کامپیوتری نیستند، عمل می‌کند و به همین خاطر است که این افراد می‌توانند سریع‌تر و بهتر تصمیم بگیرند.